میوه نخل روغنی (Elaeis guineensis)

دکتر حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت ایران با اعلام اینکه "وجود روغن پالم (روغن نخل) در شیر به اثبات رسیده و بخش قابل توجهی از چربی موجود در فراورده‌های لبنی به خاطر روغن پالم است نه چربی طبیعی شیر" توجه رسانه ها و عموم را به یکی از موضوعات مهم سلامت و محیط زیست جلب کرده است.

دکتر قاضی زاده گفت: "باید این تخلف در صنایع لبنی به صورت تدریجی اصلاح شود چرا که نمی‌توان صنایع لبنیات را به یکباره تعطیل کرد."

دکتر رسول دیناروند، رئیس سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت هم به "افزایش میزان روغن پالم"در فرآورده های لبنی پرچرب اشاره کرد و گفت با تمام کسانی که در این "تقلب" نقش داشته‌اند، برخورد خواهد شد.

به دنبال آن دکتر زهرا عبداللهی، مدیر دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت هم توضیح داد که "روغن پالم نوعی روغن گیاهی است که مقدار اسید چرب اشباع آن حداقل ۵۰ درصد است."

"چنین روغن هایی می توانند باعث بالا رفتن چربی خون، افزایش کلسترول بد و در نهایت موجب گرفتگی و انسداد عروق شوند."

"در مصرف لبنیات هم باید از شیر با چربی کمتر از ۲.۵ درصد استفاده شود، و حتی در صورت عدم استفاده از روغن پالم در شیر پرچرب، به دلیل مضرات چربی های حیوانی بهتر است که شیر و لبنیات پرچرب از سبد غذایی حذف شود."

دکتر عبداللهی گفت که به دلیل بالا رفتن قیمت روغن های دیگر (کنجد، ذرت، سویا و آفتابگردان) واردات روغن پالم در دو سال اخیر افزایش یافته است.

پیش از این هم استفاده از روغن پالم در صنایع لبنی مطرح شده بود. به عنوان مثال دی ماه سال گذشته دکتر مجید حاجی فرجی، رئیس انستیتو تغذیه و صنایع غذایی ایران گفته بود که در صنایع لبنی چربی شیر را می گیرند و به جای آن روغن پالم اضافه می‌کنند و به عنوان شیر و ماست پرچرب به فروش می‌رسانند.

به گفته حسین چمنی، مشاور انجمن صنایع لبنی "استفاده از روغن نباتی در تولید محصولات لبنی از سال های قبل انجام شده و مشکلی هم نداشته است."

با مطرح شدن موضوع مسئولان مختلف اظهار نظرهای مختلفی کردند تا روشن شود که حد و حدود قانونی قضیه دقیقا روشن نیست.

تردیدی نیست که روغن پالم مصرف خوراکی دارد و تردیدی نیست که استفاده از آن در صنایع غذایی در ایران مجاز است.

اما روشن نیست که آیا استفاده از آن به جای چربی طبیعی شیر به گفته دکتر قاضی زاده "تخلف" محسوب می شود یا به گفته رضا باکری رئیس انجمن صنایع لبنی "میزان استفاده از این روغن در صنایع لبنی براساس ضوابط تعیین شده از سوی سازمان غذا و دارو و سازمان ملی استاندارد و طبق استانداردهای جهانی است."

البته رسانه‌های ایران از آقای باکری این جمله را هم نقل کرده‌اند: "هیچ کارخانه‌‌ای را سراغ ندارم که از چربی گیاهی به جای چربی حیوانی در تولید شیر پرچرب استفاده کند. این حرفها تشویش اذهان عمومی است و اگر وزارت بهداشت از وجود کارخانه‌‌های متخلف مطلع است باید فورا جلوی فعالیت آن‌ها را بگیرد."

اما به گفته دکتر هدایت حسینی، مدیر کل نظارت بر مواد غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو برای تعداد معدودی از محصولات لبنی مجوز استفاده محدود از روغن پالم صادرشده اما "هیچ مجوزی برای استفاده از روغن پالم در محصولاتی مثل شیر، ماست و دوغ صادر نشده است و مجوز فقط برای ۴ تا ۵ محصولی است که سرانه مصرف آنها پایین است."

دکتر رسول دیناروند رئیس سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت نظری دیگر دارد: "در بازرسی های وزارت بهداشت نمونه هایی از روغن پالم در فرآورده های لبنی پرچرب وجود داشته و مطمئناً با تمام کسانی که در این تقلب نقش داشته‌اند، برخورد می‌شود."

  جنگل مصنوعی نخل روغنی در مالزی

"روغن پالم کمترین کیفیت و اسیدچرب اشباع بالایی دارد. این اسید چرب اشباع با زنجیره بلند شبیه اسیدهای چرب اشباع موجود در روغن جامد است."

"متأسفانه روز به روز سن ابتلا به گرفتگی عروق و سکته های قلبی در کشور کاهش می‌یابد که بخش عمده آن وابسته به تغذیه از جمله مصرف اسیدهای چرب اشباع ناشی از روغن پالم است."

"سازمان غذا و دارو به شدت با شرکتهایی که بدون مجوز از روغن پالم در تولید فرآورده های لبنی استفاده کرده اند، برخورد می کند اسامی آنها نیز پس از پایش، اعلام خواهد شد."

رئیس سازمان غذا و دارو گفت: در بازرسی های وزارت بهداشت نمونه هایی از روغن پالم در فرآورده های لبنی پرچرب وجود داشته و مطمئناً با تمام کسانی که در این تقلب نقش داشته‌اند، برخورد می‌شود.

روغن پالم

گفته می‌شود روغن نخل بیشتر از هر روغن خوراکی دیگری در دنیا تولید و در تجارت جهانی مبادله می‌شود.

شاید برای بسیاری روغن نخل یا پالم چندان شناخته شده نباشد و ناگهان دریافته باشند که این روغن را از راه لبنیات مصرفی دریافت کرده‌اند.

اما مصرف روزانه این روغن در تمام اجزاء زندگی رسوخ کرده است. در بیشتر مواد شوینده مثل صابون و شامپو، بسیاری از خوردنی‌های آماده، بستنی و شکلات و بیسکویت، غذای آماده، شیر خشک، شیر شکلات و شیرکاکائو، پنیر و کره، بیشتر لوازم آرایشی و بهداشتی و خمیر دندان و روغن نباتی از این روغن استفاده می‌شود.

حتی در جنگ جهانی دوم از نمک آلومینیوم اسید پالمیتیک (چربی اصلی روغن پالم) در تولید بمب ناپالم استفاده شده است.

در ایران نخل به عنوان درخت خرما شناخته می شود. نخل روغنی هم از همان خانواده است که در اصل بومی غرب و جنوب غربی آفریقا بوده است.

اما اکنون مالزی و اندونزی بیش از هشتاد و پنج درصد روغن نخل دنیا را تولید می‌کنند.

از نخل روغنی دو نوع روغن گرفته‌ می‌شود: روغن نخل و روغن کرنل نخل.

اما روغن نخل که پرمصرف‌ترین روغن خوراکی دنیاست جنجالی‌ترین روغن هم هست.

فعالان محیط زیست در چند سال اخیر به شدت در مورد نابودی جنگل‌های طبیعی در ابعاد وسیع برای کاشت نخل‌ روغنی هشدار داده‌اند.

از بین رفتن جنگل‌های بارانی به خصوص در اندونزی و مالزی (برنئو) و سوماترا، افزایش تولید دی اکسید کربن، گرم شدن هوای زمین و از بین رفتن تنوع زیستی گیاهی و جانوری (از جمله اورانگوتان، کرگدن و ببر سوماترا) از مهمترین عوارض استفاده گسترده از روغن پالم تلقی می‌شود.

روغن پالم و سلامت قلب و عروق

در کشورهای غربی تولید کنندگان باید روی محصولاتی که با استفاده از این روغن تولید می‌شوند برچسب بزنند و استفاده از نام کلی روغن گیاهی یا نباتی در این برچسب ها کافی نیست.

چربی‌های اشباع شده که عامل افزایش کلسترول و خطر بیماری‌های قلبی هستند بیشتر در چربی‌های حیوانی یافت می‌شوند. مهمترین منابع گیاهی چربی‌های اشباع شده روغن نخل و روغن نارگیل هستند.

در مورد اثر منفی روغن پالم بر سلامت قلب و عروق، نتایج تحقیقات متناقض بوده است. برخی به این نتیجه رسیده‌اند که روغن نخل باعث افزایش کلسترول و بویژه کلسترول به اصطلاح مضر (LDL) می‌شود و برخی دیگر بخصوص تحقیقاتی که در کشورهای شرق آسیا انجام شده به این نتیجه رسیده‌اند که روغن نخل اثر مثبتی بر میزان کلسترول دارد و آن را پایین می‌آورد.

اما در مورد تاثیر منفی چربی اشباع شده بر سلامت قلب و عروق تقریبا اجماع نظر وجود دارد.

مراجع بهداشتی آمریکا، بریتانیا و اروپا درباره تاثیر منفی چربی اشباع شده بر میزان کلسترول و سلامت قلب و عروق هشدار داد‌ه و توصیه کرده‌اند که مصرف آنها تا حد امکان پایین نگه‌ داشته شود.

انجمن قلب آمریکا توصیه کرده میزان چربی اشباع شده در رژیم غذایی روزانه کمتر از هفت درصد کل چربی دریافتی باشد.

گزارش شده که در کشورهای غربی هم روغن نخل یا روغن کرنل نخل در شیر و لبنیات مصرفی روزانه یافت شده است، به دلیل اینکه پس از روغن کشی، کنجاله آن به مصرف خوراک دام می‌رسد و اسیدهای چرب این کنجاله در شیر ترشح می‌شود.